Day: 07.04.2022

Գոյություն ունի բազմացման երկու եղանակ ՝ սեռական և անսեռ։ Անսեռ բազմացման դեպքում սերունդը ձևավորվում է մեկ ծնողական մարմնի ոչ մասնագիտացված բջիջներից (սոմատիկ բջիջներից), որոնք բազմակի բաժանվելով ՝ նոր օրգանիզմ են առաջացնում։ Սեռական բազմացման հիմքում ընկած է երկու ծնողական առանձնյակների յուրահատուկ ՝ սեռական բջիջների միաձուլման հետևանքով ձևավորված զիգոտի բաժանման գործընթացը. որի արդյունքում նոր օրգանիզմ է առաջանում։ Անսեռ բազմացումը բնորոշ է ՝ կիսմամբ, սպորառաջացումով, բողբոջումով և վեգետատիվ բազմացմամբ։ Կիսմամբ բազմանում են շատ միաբջիջ օրգանիզմներ և նախակենդանիներ, որոնց միակ բջիջը բաժանվում է միտոզով և առաջացնում է երկու միաբջիջ օրգանիզմներ։ Բազմաբջիջ կենդանիները ՝ տափակ որդերը, հիդրան կարող են բազմանալ մարմինը մի քանի մասերի բաժանելով։ Սպորառաջացումն ու բողբոջումը բնորոշ է և՛ միաբջիջ և՛ բազմաբջիջ օրգանիզմներին։ Անսեռ բազմացումն սպորառաջացմամբ բնորոշ է որոշ ջրիմուռներին, մամուռներին և սնկերին։ Սպորը պինդ թաղանթով պատված բջիջ է, ինչը պահպանում է նրան արտաքին միջավայրի անբարենպաստ ազդեցություններից։ Բարենպաստ պայմաններում յուրաքանչյուր սպոր մեկն իր առանձնյակ է առաջացնում։ Բողբոջմամբ բազմանում են միաբջիջներից խմորասնկերը, որոշ նախակենդանիներ, որոնց ծնողական առանձնյակի միակ բջջում սկզբում առաջանում է կորիզ, որը հետզհետե աճում է, հասնում ծնողական բջջի չափերին և դառնում է նոր առանձնյակ։ Բազմաբջիջ օրգանիզմներից բողբոջմամբ բազմանում են օրինակ ՝ աղեխորշավորները և պոլիպ հիդրան, որի բողբոջում պարունակում է ծնողական առանձնյակի մարմնի երկու շերտեր ՝ էկտոդերմ և էնտոդերմ։ Բողբոջը երկարում է ՝ առջևի մասում առաջացնում է բերանային ճեղք։ Ձևավորված փոքրիկ հիդրան առանձնանում է ծնողական օրգանիզմից և ինքնուրույն կյանք է վարում։ Բազմաբջիջ բույսերում շատ տարածված է անսեռ բազմացման մեկ այլ տարբերակ ՝ վեգետատիվ օրգանների միջոցով։ Վեգետատիվ բազմացումը նոր բույսերի զարգացումն է բուսական օրգաններից։ Որպես վեգետատիվ օրգաններ հանդես են գալիս բուսական օրգանիզմի տարբեր մասերը ՝ պալարները, բեղիկները, տերևները, կտրոնները և այլն։ Անսեռ բազմացման գլխավոր յուրահատկությունն այն է, որ առաջացած նոր առանձնյակները ունենում են ծնողական առանձնյակին միևնույն ժառանգական հատկանիշները։ Ժառանգական որոշ հատկանիշներ կարող են գալ հազվադեպ հանդիպող մուտացիաների հետևանքով։ Սեռական բազմացման տարբերակներից է կուսածնությունը կամ պարթենոգենեզը, որը բնորոշ է ՝մարդկանց, կենդանիներին, որդերին, մեղուներին, մրջյուններին և սողուններին։ Սեռական բազմացման ժամանակ ձվաբջիջը զարգանում է և դառնում է հասուն առանձնյակ առանց բեշմնավորման։ Կուսածնության արդյունքում առաջանում են մեկ սեռի առանձնյակներ։ Մայրական և հայրական օրգանիզմների գեների զուգակցումը պայմանավորում է սերունդներում դիտվող գենետիկական զգալի բազմազանությունը։ Սեռական բազմացումը պայմանավորում է սերունդների նմանությունը ծնողական ձևերին, մյուս կողմից նրանց հատկանիշների զգալի տարբերությունը։