Month: Դեկտեմբեր 2019

Домашнее задание: Определите окончания прилагательных.

1. В больших городах , в многоэтажных зданиях, на тихих улицах, в студенческих столовых, в светлых аудиториях,  в университетских библиотеках, в старых журналах ,в дорогих магазинах, в светлых комнатах, на разных факультетах, в современных лабораториях, в новых общежитиях,  в соседних домах ,  в новых учебниках, в молодых семьях, в сегодняшних газетах, в хороших квартирах, в спортивных залах, в жарких странах, в больших словарях.
2. Мы – архитекторы и строители. У нас есть план нового города. На карте еще нет этого нового города, но мы его очень любим. Мы сроим этот город. В этом городе еще нет медицинского института, но есть юноши и девушки, которые хотят учиться там. В этом новом городе нет консерватории, но есть молодые музыканты, которые мечтают учиться и выступить там. У нас нет большого стадиона, но есть замечательные баскетбольная и футбольная команды. У нас нет драматического театра и театра оперы и балета, но есть прекрасные балетная и музыкальная школа. Мы приглашаем вас в наш город!

Վերելք

Առաջադրանքներ

Փոխադրիր բանաստեղծությունը արևելահայերեն:

Հասա՜, հասա՜, հոգուս հետ,
Ոսկի դռներն անհունին.
Մտածումներս կտժգունեն,
Կլացեն հույզե՛րս իսկ անհետ…

Այս ի՛նչ գիշեր է տարորեն․․․
Այս ի՛նչ երկինք ու աստղեր․․․
Կարծես մարմինս եմ թաղել
Ու կփախե՛մ դաշտեր…

Կծնրադրե՛մ քեզ, ո՜վ Սեր,
Դո՛ւ բերեցիր ինձ մինչև այստեղ.
Առաջ անդո՜ւնդն էր ու քաոս.
Հիմա աստղե՜ր ու աստղե՜ր…

Ոսկի դուռներն անհունին. — Անհունի՝ անսահմանի՝ Տիեզերքի ոսկի դռներ — ինչու՞ են Տիեզերքի դռները ոսկի։

Տիեզերքը մեր համար միշտ եղել է անհասանելի, թանկարժեք մի բան:

Կարծես մարմինս եմ ալ թաղեր
Ու կը փախչի՛մ դաշտերեն․․․ — Կարո՞ղ ես բացատրել, թե ի՞նչ էր կատարվում քնարական հերոսի հետ, և երբ է մարդն ընկնում այդ զգացողությունների մեջ։

Նա ուզում էր առանձնանար բոլորից և հասկանալ, թե ինչ է կատարվում իր մտքերի հետ:

Ի՞նչ ես հասկանում Տիեզերական սեր ասելով, ինչպե՞ս է այն ազդում մարդու վրա։

Իմ կարծիքով տիեզերական սերն այն է, երբ սիրուց մոռանում ես երկրային կյանքը, մտածելով միայն սիրելիի մասին։ Ցանկանում ես լինել նրա հետ բոլորից հետու՝ տիեզերքում, որպեսզի ոչինչ չխանգարի ձեզ միասին լինելու համար։

Ստեղծագործական աշխատանք (6-8 նախադասությամբ) — Իմ վերելքները․․․

Յորաքանչյուրն իր կյանում ինչ-որ բանի հասել է։ Կան մարդիկ որոնց կյանքում այդ վերելքները շատ քիչ են և հակառակը, երբ այդ վերելքները ահռելի քանակությամբ են։ Յորաքանչյուր ոք տարբեր պատկերացումներ ունի այդ վերելքի հետ կապված, օրինակ՝ կարող է լինել մարդ, ով իր կյանքում ամեն ինչի հասել է ։ Ունի իր սեփական աշխատանքը, ընտանիքը, ապահովված կյանքը, շրջապատը և այն ամենն ինչ հարկավոր է կայանալու համար։ Սակայ կարող է լինել մարդ, ով չունենա ոչինչ ապրի չքավոր կյանքով և նրան առաջարկեն շինարարի գործ նա կլինի շատ երջանիկ, որ գտել է աշխատանք և օրվա հացը կարող է վաստակել։ Իսկ եթե այդ շինարարի գործն առաջարկեն այն մարդուն, ով արդեն ամեն ինչ ունի նա պարզապես կծիծաղի, որ իր նման մարդուն այդպիսի գոծ են առաջարկում։ Ամեն բան կախված է մարդուց, նա պետք է որոշի, թե ինչպես է ցանկանում լինել ապագայում և քայլի դեպի իր պատկերացումը։

323.

325.

• Ներկայացրու 19-րդ  դարի կարևորագույն ուսումնական հաստատությունների մասին/Լազարյան ճեմարան,Ներսիսյան դպրոց, ընտրիր մեկը, մանրամասն ներկայացրու/

Լազարյան Ճեմարան

Լազարյան ճեմարանն այն հազվագյուտ ուսումնական հաստատություններից էր, որտեղ առանց ազգային ու դավանանքի խտրականության ուսանում էին հայեր, ռուսներ, վրացիներ և այլ ազգությունների ներկայացուցիչներ: Դասավանդվել են հանրակրթական առարկաներ, լեզուներ (ռուսերեն, հայերեն, լատիներեն, ֆրանսերեն, գերմաներեն, պարսկերեն, արաբերեն և այլն): Պատրաստվել են դիմորդներ համալսարան ընդունվելու համար, ինչպես նաև պաշտոնյաներ և հայկական դպրոցների ուսուցիչներ: 1827 թ—ին ճեմարանն անվանվել է Արևելյան լեզուների հայկական Լազարյան ինստիտուտ: 1841 թ—ին ճեմարանին կից բացվել է հոգևոր բաժին՝ Հայ եկեղեցու սպասավորներ և հոգևոր դպրոցների ուսուցիչներ պատրաստելու համար: 1872 թ—ի նոր կանոնադրությամբ՝ Լազարյան ճեմարանն ունեցել է ուսումնական 2 հաստատություն՝ դասական գիմնազիա և եռամյա ուսուցմամբ մասնագիտական դասարաններ՝ արևելյան լեզուների ֆակուլտետ, որն իր չափանիշներով համապատասխանել է բարձրագույն ուսումնական հաստատության: Ճեմարանի գրադարանի հավաքածուն (1913 թ—ին՝ 40 հզ. գիրք) բերվել է Հայաստան և դարձել է Հայաստանի ազգային գրադարանի հիմնարար ֆոնդերից մեկը: Ճեմարանում ուսուցումը  թեև  ռուսերեն էր, սակայն հայագիտական բոլոր առարկաները դասավանդվել են հայերեն: Ուսուցչադասախոսական կազմի և սաների մեծ մասը հայեր  էին: Ճեմարանը հրատարակել է ուսումնական ձեռնարկներ, մենագրություններ, արևելյան լեզվաբանության, Արևելքի և Անդրկովկասի պատմության ու մշակույթի վերաբերյալ հետազոտություններ: 1858 թ—ից ճեմարանում գործել է նաև թատրոն: Տարբեր տարիների ճեմարանում դասավանդել են հայ և օտարազգի բազմաթիվ նշանավոր գործիչներ՝ բանաստեղծ և մանկավարժ Հարություն Ալամդարյանը, Ս. Կարնեցին (առաջին ռեկտորը), գրող և հրապարակախոս Միքայել Նալբանդյանը, լեզվաբան և մանկավարժ Միքայել Սալլանթյանը, բանաստեղծ և հրապարակախոս Սմբատ Շահազիզը, բանաստեղծ, լեզվաբան, ազգագրագետ և հնագետ Վսեվոլոդ Միլլերը և ուրիշներ: Այստեղ են սովորել բանաստեղծներ Ռափայել Պատկանյանը, Հովհաննես Հովհաննիսյանը, Վահան Տերյանը, գիտնականներ և գրականագետներ Մկրտիչ Էմինը, Քերովբե Պատկանյանը, Գրիգոր Խալաթյանը, Լևոն Մսերյանցը, Կարո Մելիք—Օհանջանյանը, Ցոլակ Խանզադյանը, Պողոս Մակինցյանը, մանկավարժներ Գևորգ Աբովյանը, Սեդրակ Մանդինյանը, նկարիչներ Վարդգես Սուրենյանցը,  Եղիշե Թադևոսյանը, ռուսական մշակույթի հայտնի դեմքեր Լև Տոլստոյը, Իվան Տուրգենևը, Միխայիլ Գլինկան, Յուրի Վեսելովսկին և ուրիշներ: Ճեմարանի բազմաթիվ շրջանավարտներ իրենց  գիտելիքները փոխանցել են հայ  մատաղ սերնդին Հայաստանում և հայաբնակ այլ վայրերում: Ճեմարանը նպաստել է արևելյան լեզուների ուսուցմանը, արևելագիտության զարգացմանը Ռուսաստանում և մեծ ավանդ է ունեցել ռուսական մշակույթում:  1829 թ—ից ճեմարանին կից գործել է տպարան, որտեղ 13 լեզվով տպագրվել են բազմաթիվ գրքեր, ինչպես նաև դասագրքեր հայկական դպրոցների համար: Ճեմարանը գործել է ավելի քան 1 դար: 1921 թ—ին վերակազմավորվել է Մոսկվայի արևելագիտության ինստիտուտի, որտեղ 1921–53 թթ—ին գործել է Մոսկվայի հայ մշակույթի տունը: 1970-ական թվականներից ճեմարանի համալիրը հանձնվել է Հայաստանի կառավարության տնօրինությանը, ՀՀ անկախությունից հետո տրամադրվել է Ռուսաստանում Հայաստանի Հանրապետության դեսպանությանը:

• Պատմիր հայրենիքում և հայրենիքից դուրս հայ տպագրության, առաջին տրագրված ամսագրի մասին. ինչ թեմայով կցանկանայիր ստեղծել քո ամսագիրը:

Հայ տպագրությունը հասավ նոր հաջողությունների: Հիմնվեցին բազմաթիվ տպարաններ Ամստերդամում, Կ. Պոլիսում, Վենետիկում: Ոսկան Երևանցու ջանքերով 1666 թվականին Ամստերդամի տպարանում առաջին անգամ հայերենով լույս տեսավ ամբողջական Աստվածաշունչը: Հայ տպագրության պատմության մեջ հատկապե հիշարժան է 1771 թվականը, երբ Սիմեոն Երևանցի կաթողիկոսը Էջմիածնում հիմնեց տպարան: Այն առաջինն էր Հայաստանում: Շուտով կառուցվեց նաև Էջմիածնի թղթի գործարանը: Տպագրության բնագավառում մեծ հաջողություններ են գրանցվում նաև Կ. Պոլսում: Պողոս Արապյանը Օսմանյան կայսրության ամենանշանավոր տպագրիչն է դառնում: Նա տարբեր լեզուների համար ստեղծում է տառատեսակներ, այդ թվում՝ թուրքերենի: Հայ մշակույթի ամենախոշոր նվաճումներից էր հայ մամուլի ստեղծումը: 1794 թվականին Հարություն Շմավոնյանի գլխավորությամբ լույս է տեսնում առաջին ամսագիրը՝ <<Ազդարարը>>: Այն ուներ տնտեսական, քաղաքական լուրերի բաժիններ: Հայկական մամուլը հաջորդ տասնամյակներին մեծ հաջողություն ունեցավ:

• Պատմիր Մխիթարյան վարժարանի սան Միքայել Չամչյանի գործունեության մասին:

Միքայել Չամչյանը  հայ ականավոր պատմաբան, քերական, լեզվաբան, աստվածաբան և մանկավարժ։ Մխիթարյան միաբանության անդամ է եղել։ 1762 թվականից եղել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության անդամ։ 1769 թվականին օծվել է վարդապետ և նշանակվել Բասրայի և Բաղդադի հայ կաթոլիկ համայնքի հոգևոր առաջնորդ։ 1776-1789 թվականներին վարել է Սբ. Ղազարի, 1789-1791 թվականներին՝ Տրանսիլվանիայի Եղիսաբեթուպոլիս քաղաքի հայկական վարժարանների վերատեսչի, 1795-1823 թվականներին՝ Կոստանդնուպոլսի Մխիթարյան միաբանության մեծավորի պաշտոնները, եղել միաբանության վարչական մարմնի խորհրդական։ 1779 թվականին հրատարակել է «Քերականութիւն Հայկազեան լեզուի» աշխատությունը, որը 1801-1859 թվականներին վերահրատարակվել է 15 անգամ և շուրջ 100 տարի օգտագործվել՝ որպես գրաբարի քերականության լավագույն դասագիրք։ Կոստանդնուպոլսի լուսավորչական և կաթոլիկ համայնքների միջև սուր պայքարը հարթելու նպատակով գրել է «Վահան հաւատոյ…» ծավալուն դավանաբանական երկը, որը Հռոմի հավատաքննության գերագույն ատյանի որոշմամբ ճանաչվել է հերետիկոսական և ոչնչացվել:

• Արվեստ- Ներկայացրու ժամանակաշրջանի խոշոր նկարիչներից մեկին, ընտրիր իր նկարներիվ մեկը, նշված «Մի լուսանկարի պատմություն» թեմայով, պատմիր մի կտավի մասին:

Հովհաննես Այվազովսկին ծնվել է 1817թ.-ի հուլիսի 29-ին: Նա եղել է հայազգի հանճարեղ նկարիչ Ռուսական կայսրությունում, Ռուսական կայսրության պատվավոր ծովակալ, Ռուսաստանի կայսերական ակադեմիայի անդամ: Հայտնի է իր ծովանկարներով, որոնք կազմում են իր ստեղծագործությունների ավելի քան կեսը։բ Հովհաննես Այվազովսկին ծնվել է Թեոդոսիա քաղաքում (Ղրիմ)`աղքատ հայ ընտանիքում։ Ընտանիքի ազգանունն Այվազյան էր։  Այվազովսկու նկարչական տաղանդը ճանապարհ բացեց դեպի Սիմֆերոպոլ քաղաքի գիմնազիա, իսկ հետագայում դեպի Սանկտ Պետերբուրգի Գեղարվեստի ակադեմիա, որը Հովհաննես Այվազովսկին ավարտեց ոսկե մեդալով։ Պարգևների արժանանալով իր վաղ շրջանի բնանկարների ու ծովանկարների համար`   նա սկսեց նկարել Ղրիմի ծովափնյա քաղաքների պատկերների շարքը։ Այնուհետև Այվազովսկին մեկնեց Եվրոպայի երկրներ։ Կյանքի հետագա շրջանում նրա ծովանկարների և նավանկարների շարքերը նկարչին արժանացրին ռուսաստանյան նավատորմի մշտական ծառայողը լինելու պատվին։ Նա մի քանի պատկեր է նկարել նաև Օսմանյան սուլթանի համար: Այդ նկարները ներկայումս թուրքական թանգարաններում են։ Թուրքական սուլթանը շքանշանով պարգևատրել է Այվազովսկուն, սակայն երբ Թուրքիայում 1890-ական թթ. տեղի ունեցան հայերի կոտորածները, Այվազովսկին թուրքական շքանշանը կապել է իր շան վզին, իսկ հետո տարել և նետել ծովը։ Իր ստեղծագործական գործունեության ընթացքում վաստակած զգալի գումարներով Այվազովսկին բացել է արվեստի դպրոց և պատկերասրահ իր հարազատ Թեոդոսիա քաղաքում։ Վախճանվել է 1900 թվականին`   որպես ժառանգություն թողնելով շուրջ 6000 կտավ։ Աշխատել Է շատ արագ, տեսողական վիթխարի հիշողությամբ։ Պատկերել Է ծովն օրվա տարբեր ժամերին, տարվա բոլոր եղանակներին։ Խորապես զգացել և վերարտադրել Է ծովային տարերքի անընդգրկելի վեհությունը, հրավառ արևածագն ու արևամուտը, կեսօրի անդորրը, ալիքների ռիթմն ու նրանց վրա խայտացող լուսնի լույսը։ Նրա պատկերները երբեմն նուրբ քնարական են, երբեմն պաթետիկ են։ Բնությունն արտացոլվել Է մշտական շարժման և փոփոխության մեջ։ Ունեցել Է տիեզերական երևույթներ պատկերելու մշտական ձգտում: Այվազովսկու գործերը աճուրդով վաճառվել են մինչև $2 միլիոն 125 հազար ամերիկյան դոլար։

• «Մխիթարյան Միաբանություն», պատրաստել երկու րոպեանոց տեսաֆիլմ, ձեր ձայնագրությամբ:

• Սահմանել  «Ավանդական հասարակություն» հասկացությունը, նրան առնչվող 10 հասկացություն

Ավանդական հասարակության մյուս բնորոշ գիծը գյուղական համայնքի ամրությունն էր։ Պետական հարկերը գանձվում էին ոչ թե առանձին հողագործներից, այլ համայնքից։

• Ավանդականությունը Արևմուտք- Արևելք հակադրության մեջ

Նոր ժամանակներում Ասիայի երկրներն իրենց զարգացմամբ սկսեցին հետ մնալ եվրոպական երկրներից։ Դա պայմանավորված էր արևելյան հասարակություններին բնորոշ մի շարք առանձնահատկություններով։ Արևելքում հողի միակ և գերագույն սեփականատերը պետությունն էր։ Դա գալիս էր հնուց։ Ամբողջ երկրի մասշտաբով հասարակական աշխատանքները ի վիճակի էր կազմակերպել և ղեկավարել պետությունը։

• Կազմել  նոր ժամանակներ ի/ XVII-XX դարի սկիզբ/ Օսմանյան  Թուրքիայի,  շահական Իրանի ժամանակագրությունը:
  
  1789-1807թթ.-Սելիմ 3 սուլթան անցկացրեց ռազմական, տնտեսական, վարբական հողային այլ բարեփոխումներ։

1808-1839թթ.-Գործը շարունակեց Մահմուդ 2 սուլթանը

1826թ.-Մահմուդ 2 ոչնչացրեց ենիչերիների զորաբանակը

1839 և 1856թթ.-Աբդուլ Մեջիդ սուլթանի օրոք հրապարակվեցին հրովատարակներ բարենորոգումների մասին

1863թ.-Հայ գործիչները մշակեցին արևմտահայության ներքին կյանքը կարգավորող «Ազգային սահմանադրությունը»

1796թ.-Իրանում Աղա Մահմեդ խանի հռչակվելը որպես շահ

• Համեմատել նոր ժամանակների Օսմանյան Թուրքիան և շահական Իրանը
• «Հայերը Իրանում»/ փոքրիկ հետազոտական աշխատանք/

 Դեռևս վաղնջական շրջանում Իրանի տարածքում ձևավորվել էր Էլամի թագավորությունը, որի հետ հայերը բարեկամական հարաբերություններ ունեին: Էլամի թագավորության կործանումից հետո ձևավորվեց  Մարաստանի հզոր թագավորությունը: Մ.թ.ա. 6-րդ դարում պատերազմ ծագեց հայոց արքա Տիգրան Երվանդյանի և Մարաստանի արքա Աժդահակի միջև: Հայոց արքան ջախջախեց Աժդահակի զորքը, նրան տապալեց մենամարտում: Օգտվելով առիթից՝ Մարաստանի դեմ ապստամբեց Պարսք երկրի կառավարիչ Կյուրոսը և կործանված մարական աշխարհակալության փլատակների վրա ստեղծեց Աքեմենյան Պարսկաստանի հզոր պետությունը: Հայերն ու պարսիկները դարձան դաշնակիցներ:

Աքեմենյանների օրոք ողջ արևելքում ձևավորվել էր համաարիական մեծ աշխարհակալություն, ուր պարսիկներից հետո երկրորդ բարձն ու դիրքը պատկանում էր հայոց Երվանդունի արքաներին: Այս տերության տնտեսական շատ լծակներ գտնվում էին հայերի ձեռքին: Հույն պատմիչ Քսենոֆոնի հավաստամամբ, հայ վաճառականները անարգել առևտուր էին անում մինչև Հնդկաստան և պարսից արքաների համար միաժամանակ կատարում էին ուղեկցողի, թարգմանչական և դիվանագիտական առաքելություններ:

Մ.թ.ա. 522 թվականին Հայաստանն ապստամբեց Դարեհ Ա գերիշխանության դեմ: Երկարատև ծանր պատերազմից հետո միայն պարսիկները կարողացան հաստատել իրենց գերիշխանությունը: Բայց Հայաստանը պահպանեց իր ներքին լիակատար անկախությունը: Այդ շրջանում հայ-պարսկական հարաբերություններն ավելի շատ դաշնակցային էին, քան՝ հարաբերություններ վասալի և գերագահի միջև:

Մ.թ.ա. 331 թվականին հայկական բանակը պարսկական զորքերի կազմում մասնակցեց Գավգամելայի ճակատամարտին: Ինչպես նշում են պատմիչները, մակեդոնական բանակի առաջին հարվածներից հետո պարսկական զորքը խուճապահար փախուստի դիմեց: Միայն հայկական 48000-ոց զինուժը մինչև վերջ դիմադրեց մակեդոնացիներին ու արժանապատիվ նահանջեց մթնշաղին: Պարսկական տերությունը կործանվեց, իսկ Հայաստանը վերագտավ իր լիակատար անկախությունը:

Մ.թ.ա. 247 թվականին Պարսկաստանի տարածքում հաստատվեց Պարթև Արշակունիների թագավորությունը: Նրանց կրտսեր ճյուղը հաստատվեց հայոց գահին 52 թվականին՝ հիմք դնելով հայ Արշակունիների թագավորությանը: Հայերև և պարթև Արշակունիները ոչ միայն խաղաղ դրկիցներ էին, այլև՝ բարեկամներ, դաշնակիցներ, և միշտ միասին էին դիմագրավում հռոմեական զավթիչներին:

224 թվականին Իրանում պարթև Արշակունիների դեմ ապստամբեց պարսիկ Արտաշիր Պապական իշխանը և հաղթելով, կործանեց պարթևական պետությունն ու հիմք դրեց պարսիկ Սասանյան թագավորությանը: Սասանյաններն արդեն զրադաշտական էին: Սկիզբ առավ երկարատև հայ-պարսկական պատերազմ, որն ավարտվեց հայոց Խոսրով արքայի դավադիր սպանությամբ և պարսիկների կողմից Հայաստանի գրավմամբ:

Հետագայում Հայաստանն ազատագրվեց: 301 թվականին Հայաստանը որպես պետական կրոն ընդունեց քրիստոնեությունը: Դա ավելի սրեց հայ-պարսկական հարաբերությունները, քանզի հայոց քաղաքական կյանքում էական դերակատարություն ստանձնած եկեղեցին  հայոց քաղաքական կողմնորոշումը շարունակ թեքում էր դեպի Հռոմ:

Եվ եկեղեցին հանդիսացավ այն հիմնական ուժը, որ ոչ միայն փչացրեց հայ-պարսկական հարաբերությունները, այլև՝ դեպի կործանում տարավ հայոց պետականությունը:

387 թվականին Պարսկաստանն ու Հռոմը միմյանց միջև բաժանեցին Հայաստանը: Եթե բարեկամ ձևացող դավանակից Հռոմն անմիջապես վերացրեց Հայոց թագավորական իշխանությունը Արևմտյան Հայաստանում, պարսիկներն այն պահեցին: Ավելին, երբ 405 թվականին Մեսրոպ Մաշտոցը վերականգնեց հայոց գրային համակարգը, պարսից արքունիքը ոչ միայն չխոչնդոտեց, այլև խրախուսեց Հայաստանում ազգային զարթոնքը:

Պարսիկներին ձեռնտու էր զորեղ Հայաստանի գոյությունը, որպես ապավեն արևելքում Հռոմի ոտնձգությունների:

428 թվականին հայ իշխանների խնդրանքով պարսից արքունիքը վերացրեց հայոց Արշակունիների թագավորությունը: Հայաստանը դարձավ Սասանյան Պարսկաստանի մարզերից մեկը:

5-ից 6-րդ դարերում հայերը պարսիկների դեմ մի քանի ապստամբություններ բարձրացրեցին: Սակայն պարսկական տիրապետությունը պահպանվեց, մինչև արաբների կողմից Իրանի նվաճումն ու Սասանյանների թագավորության կործանումը:

Իրանը երկար ժամանակ զուրկ էր անկախությունից: Մինչև 16-րդ դարը Իրանի և Հայաստանի տարածքը ասպատակում էին մե՛րթ սելջուկները, մե՛րթ մոնղոլները, Լենկ-Թեմուրի հորդաները, Միջին Ասիայից թափանցած ակ-կոյունլու և կարա-կոյունլու թուրքմենական ցեղերը… որոնք էապես տարածաշրջանում փոխեցին ազգագրական պատկերը:

Միայն 1502 թվականին պարսիկներն ազգային պետություն ստեղծեցին՝ Սեֆյան Իրանը, ինչը, պետք է խոստովանել, փրկություն հանդիսացավ նաև հայության համար: Հզորացած Պարսկաստանը փակեց Միջին Ասիայից դեպի արևմուտք թափանցող թյուրքական ցեղախմբերի մուտքը, ինչը ռեալ սպառնալիք էր Հայկական լեռնաշխարհի բնիկ բնակչության համար:

1604 թվականին հայոց Մելիքսեդեկ կաթողիկոսը համոզեց պարսից շահ Աբաս Ա, որ վերջինս կազմակերպի հայերի գաղթը դեպի Իրան: Հայոց կաթողիկոսն այս գաղթից ուներ իր նեղ անձնական շահերը: Այդ մասին անթաքույց գրում է դեպքերի ականատես պատմիչ Առաքել Դավրիժեցին: Իսկ Իրանի շահը դրանով ցանկանում էի հայ բնակչության հաշվին ոտքի կանգնեցնել Իրանի տնտեսությունը: Արարատյան երկրից շուրջ 300.000 հայեր բռնությամբ տեղափոխվում են Պարսկաստան:

Ձևավորվում է Նոր Ջուղա հայաքաղաքը: Հայերը իսկապես մեծ ներդրում ունեցան պարսկական տերության տնտեսական և մշակութային կյանքում: Հայերի ձեռքում կենտրոնացավ միջազգային առևտրի տեսակարար մեծ կշիռ: Շահ Աբասը պարսկական մետաքսը միջազգային շուկա արտահանելու մենաշնորհը տվեց հայերին: Նոր Ջուղայի առևտրական կապիտալն այդ ժամանակներում հավասարը չուներ տարածաշրջանում:

Պետք է նշել, որ Նոր Ջուղան 17-19-րդ դարերում ամենամեծ հայաքաղաքն էր և հայ մշակութային, գիտական մտքի ամենամեծ կենտրոնը, հետագայում աստիճանաբար իր տեղը զիջելով Թիֆլիսին:

1638 թվականին հենց Նոր Ջուղայում բացվեց Մերձավոր Արևելքի առաջին տպարանը:

1881 թվականին մեր հայրենակիցների ջանքերով Իրանում հիմնվում է առաջին թատերասրահը: Կինոյի ասպարեզում առաջին իրանցի կին դերասանուհին Ասյա Գաստանյանն էր, ով նկարահանվել էր «Հաջի աղան կինոյի դերասան» ֆիլմում: Ապա Գաստանյանը նկարահանվել էր նաև «Աբի Ռաբի» ֆիլմում, որի սցենարիստն էր Ավանես Օգանյանցը՝ պարսկական կինոյի առաջատարներից մեկը:

1804-1812 և 1826-1828 թվականների ռուս-պարսկական պատերազմների արդյունքում Պարսկաստանը պարտություն կրեց և ռուսական կառավարությունը Հյուսիս-արևելյան Հայաստանը բռնակցեց ռուսական կայսրությանը: Ներսես Աշտարակեցի կաթողիկոսի աջակցությամբ կազմակերպեց պարսկահայերի գաղթը դեպի ռուսական տիրակալության տակ գտնվող Հայաստան: Պարսկահայոց ծաղկուն ու զարթոնք ապրող համայնքը կործանման եզրին հայտնվեց:

1905 թվականին Իրանում բռնկված սահմանադրական հեղափոխության առաջնորդ դարձավ Եփրեմ խանը, ով զոհվեց զենքը ձեռքին և ընկավ որպես Իրանի ազգային հերոս:

Հայերը որպես Իրանի քաղաքացիներ, միշտ ակտիվ ներգրավված են եղել երկրի քաղաքական, մշակութային կյանքին:

1980-1988 թվականների պարսկա-իրաքյան պատերազմին շուրջ 20.000 հայեր մասնակցեցին: Նրանցից հարյուրավորներ զոհվեցին Իրանի անկախության համար:

Այսօր Իրանում բնակվում են մոտ 150.000 հազար հայեր:

Իրանի սահմանադրությամբ հայերին տրված են ներքին մշակութային և կրոնական ինքնավարության լայն իրավունքներ։ Իրանական Մեջլիսում պարտադիր երկու տեղը պատկանում է հայերին, իսկ մեկական տեղ՝ հրեաներին, զրադաշտականներին և ասորիներին։

Սպահանում այսօր կան քսան հայկական եկեղեցիներ, որոնցից 13-ը գործող են։ Թեհրանում կա 8 գործող եկեղեցի։ Հայկական եկեղեցիները պետական հոգածության ներքո են: Երկրում կա շուրջ 45 հայկական դպրոց, որոնցից ավելի քան 15-ը Թեհրանում է։ Իրանում գործում են հայկական մշակութային ընկերություններ, որոնցից խոշորագույնը Թեհրանի Արարատ միությունն է, տպագրվում են բազում հայկական թերթեր: Հնագույնը դաշնակցության ,,Ալիք,, թերթն է, որ սկսվել է տպագրվել 20-րդ դարի սկզբից:

Իսկ բարեկամ ու հզոր հարավային հարևանի՝ Իրանի իսլամական հանրապետության հետ այսօր բարեդրացիական հարաբերություններ ունենալու և սերտ տնտեսական համագործակցության կարևորության մասին խոսելն ինքնին ավելորդ է:

Օգտագործված աղբյուր